Kindertheater als kiem van revolutie, kunst als bondgenoot van hen die strijden

Een leven dat samenviel met grote historische gebeurtenissen, zoals de Russische revoluties, de Stalinistische terreur en de Tweede Wereldoorlog – en in die zin een leven waarin de twintigste eeuw zit vervat – dat was het leven van de Letse Anna ‘Asja’ Lācis (1891-1979). Ze was actrice, theaterdirecteur, pedagoog en revolutionair. Ze moest zo’n tien jaar in een goelag doorbrengen, waar ze erin slaagde een feministische theatergroep op te zetten. De veelvuldige verplaatsingen van het Letse platteland tot aan Riga, Moskou en Berlijn brachten Lācis naast ontberingen ook ontmoetingen en vriendschappen met illustere namen uit de kunst- en theatergeschiedenis. Begrippen als ‘porositeit’ zijn via haar bij de Frankfurter Schule terechtgekomen en ze kende een rijke uitwisseling van ideeën met Walter Benjamin, Bertolt Brecht en Erwin Piscator.

Voor deze uitgave schreef Noortje de Leij een essay waarin Lācis’ denken en haar rol in filosofissche uitwisselingen inzichtelijk worden gemaakt. Peter Huijzer en Lennard van Uffelen vertaalden fragmenten uit haar memoires Revolutionär im Beruf – reflecties op de ontwikkeling van een ‘proletarisch programma voor kindertheater’ – en Krasnaja Gvozdika – een inkijk in haar vroegste jeugd, waarin de kiemen van haar revolutionaire en socialistische visie op (kinder-)theater kunnen worden ontwaard. Zowel Lācis’ ideeën als haar herinneringen worden in deze uitgave – het derde deel in de reeks ‘De literaire getuige’, samengesteld en ingeleid door Fabienne Rachmadiev – voor het eerst voor de Nederlandstalige lezer ontsloten.