Ik ben nooit onverschillig geweest

Ilja Ehrenburg (1891-1967) geldt als een van de coryfeeën van de Sovjet-Russische literatuur. Zijn novelle De dooi uit 1954 is zelfs het etiket geworden van een hele periode uit de Sovjet-geschiedenis: de tweede helft van de jaren vijftig, toen er onder Chroesjtsjov een minder ijzige wind woei.
Ehrenburg balanceerde tussen leven in het Westen en zijn toewijding aan het Sovjet-stelstel. Hij verkeerde in journalisten- en kunstenaarskringen in Parijs en Berlijn, maar was in zijn latere leven ook afgevaardigde van de Opperste Sovjet en kreeg in 1961 de toentertijd prestigieuze Leninorde opgespeld. Zijn memoires, die in 1961-1964 verschenen, getuigen van deze gespletenheid. Zij geven een oprecht beeld van zijn leven tussen Oost en West. En hoewel hij nooit helemaal vrijuit dorst te spreken, had hij wel de moed aandacht te vragen voor moedwillig vergeten slachtoffers van het regime als Babel, Mandelstam, Meyerhold en Koltsov.
Ik ben nooit onverschillig geweest is een selectie uit Ehrenburgs memoires, die bij elkaar zo'n vijftienhonderd dichtbedrukte bladzijden omvatten. De eerste selectie en een ruwe vertaling zijn gemaakt door Charles B. Timmer. Na diens overlijden in 1992 heeft Tom Eekman de selectie gecompleteerd, de vertaling afgemaakt en van aantekeningen voorzien.

'Hulpeloos, zoals iedereen, trachtte hij toch iets voor de mensen te doen. Zijn memoires zijn in wezen zijn enige boek dat in ons land van positieve betekenis is geweest, doordat het de ogen van het publiek opende.' - Nadezjda Mandelstam